Co piąty Europejczyk i niemal każdy dorosły mieszkaniec Azji są niezdolni do trawienia laktozy. Cierpią na jej nietolerancję, która zaczyna być postrzegana jako naturalne i powszechne zjawisko, a nie jako choroba.

Laktoza, laktaza i mleko

Sama laktoza to cukier mlekowy obecny w mleku wszystkich ssaków. Za jej trawienie odpowiada enzym – laktaza. Aktywność i poziom laktazy są największe u noworodków i niemowląt, dla których mleko stanowi podstawę żywienia. Wraz z wiekiem aktywność laktazy stopniowo maleje, by u osób dorosłych osiągnąć jedynie ułamek wartości wyjściowej. U niektórych dochodzi do całkowitego zaprzestania produkcji tego enzymu.

Pięćdziesięcioprocentowa aktywność laktazy zapewnia wystarczający poziom trawienia cukru mlekowego, zabezpieczający przed objawami nietolerancji.

Przy braku laktazy lub jej niewystarczającej aktywności cukier mlekowy nie ulega przemianie do cukrów prostych, przyswajalnych i wykorzystywanych do pożytecznych celów przez organizm. W efekcie w jelicie dochodzi do fermentacji bakteryjnej laktozy, co często prowadzi do takich objawów jak: bóle brzucha, nudności, wzdęcia, biegunka, burczenie w brzuchu, uczucie przelewania, gazy oraz inne dolegliwości gastryczne, które łącznie określa się mianem nietolerancji laktozy. Codziennym, długoterminowym zmaganiom z takim zespołem nietolerancji z czasem może zacząć towarzyszyć także uczucie przewlekłego zmęczenia, a nawet stany depresyjne.

Poznanie przyczyn dolegliwości żołądkowo-jelitowych ma ogromne znaczenie dla przywrócenia dobrego zdrowia i jakości życia.

Czy to problem na całe życie

Gen nietolerancji laktozy

Naturalny niedobór laktazy, odpowiedzialny za tzw. pierwotną nietolerancję laktozy u dorosłych, jest zaprogramowany genetycznie. Odpowiadają za to dwa warianty genu laktazy (tzw. polimorfizmy): 13910_-C/T i 22018_-G/A. Nazwa tego genu to w skrócie LCT.

Warianty 13910_-C/C lub 22018_-G/G powodują nietolerancję laktozy w wieku dorosłym. W takim przypadku ok. 30. roku życia zaczynają pojawiać się charakterystyczne objawy gastryczne, które przybierają na intensywności wraz z wiekiem i wymagają ograniczenia lub eliminacji na stałe z jadłospisu produktów spożywczych zawierających laktozę. Osoby z formami 13910_-C/T lub 22018_-G/A mogą mieć objawy nietolerancji laktozy tylko w wyjątkowych sytuacjach (stres, infekcja jelitowa), a więc sporadycznie. Posiadacze odmian 13910_-T/T lub 2018_-AA zachowują zdolność trawienia laktozy i nie mają objawów nietolerancji produktów mlecznych. Te „dobre” – czy raczej pożyteczne – warianty genetyczne były pierwotnie mutacjami, które rozpowszechniły się i utrwaliły w populacji, szczególnie w społecznościach z tradycją hodowli bydła mlecznego.

Dobry gen to za mało

Masz „dobry” gen LCT? Nawet jeśli tak, to nie jesteś w pełni bezpieczny, ponieważ nietolerancja laktozy może mieć również charakter wtórny. Tutaj sprawy nieco się komplikują, gdyż wtórna nietolerancja laktozy to najczęściej efekt uboczny innej choroby układu pokarmowego. Może być nią m.in. celiakia, alergia pokarmowa, mukowiscydoza, choroba Leśniowskiego-Crohna lub ostre zakażenie żołądkowo-jelitowe. Do wtórnej nietolerancji laktozy może przyczynić się także toksyczne działanie przyjmowanych leków czy nadużywanie alkoholu. Jest ona stanem przejściowym, który stabilizuje się po opanowaniu pierwotnej przyczyny dolegliwości, np. jeśli jest nią celiakia, a chory wdroży leczniczą dietę bezglutenową, produkcja laktazy zostaje wznowiona po regeneracji śluzówki jelita, wyniszczonej wcześniej przez to schorzenie.

Jak rozpoznać rodzaj nietolerancji laktozy

Odróżnienie pierwotnej (trwałej) i wtórnej (czasowej) nietolerancji laktozy jest niezbędne, by ustalić, czy dotknięta tym problemem osoba powinna przejść na dietę bezlaktozową na stałe, czy też tylko na pewien okres, potrzebny do rekonwalescencji.

Nietolerancję laktozy wykrywa popularny wodorowy test oddechowy. Niestety nie odpowiada on na pytanie, czy mamy do czynienia z pierwotnym, czy wtórnym typem nietolerancji.

Tylko testy genetyczne umożliwiają odróżnienie pierwotnej nietolerancji laktozy od wtórnej. W laboratorium EUROIMMUN DNA stosuje się do tego celu test oparty na technologii mikromacierzy DNA. EUROIMMUN DNA bada i ocenia oba warianty genetyczne: 13910_-C/T i 22018_-G/A, genu LCT, oferując kompletną diagnostykę, gwarantującą w zasadzie stuprocentowe potwierdzenie lub wykluczenie pierwotnej nietolerancji laktozy.

Badanie może być wykonane z próbki krwi pełnej (konieczność wizyty w punkcie pobrań) lub z wymazu z wewnętrznej strony policzka (dostępne online, bez wychodzenia z domu). Wynik jest ważny przez całe życie i może stanowić podstawę wdrożenia długoterminowej diety bezlaktozowej.

Sprawdź, czy tolerujesz laktozę

Jeśli nie nietolerancja laktozy, to co

Masz wynik badania genetycznego wykluczający pierwotną nietolerancję laktozy, ale symptomy gastryczne utrzymują się nadal, skutecznie utrudniając Ci życie? Trzeba poszukać właściwego rozpoznania, by skutecznie im zaradzić. W takim przypadku należy obszar poszukiwań skierować na:

• • wtórną nietolerancję laktozy,
• • alergię na mleko,
• • zespół złego wchłaniania,
• • zespół jelita drażliwego.

Alergia na białka mleka jest często mylona z nietolerancją mleka, tymczasem jej mechanizm jest odmienny i polega na zaburzeniu działania układu odpornościowego, co skutkuje produkcją przeciwciał IgE skierowanych przeciwko składnikom mleka. Do diagnostyki alergii służą testy skórne, wykonywane w gabinecie alergologa, lub testy serologiczne z krwi, wykonywane w laboratorium diagnostycznym.

Sprawdź, gdzie zbadać alergię na mleko

Literatura:

1. https://pmj.bmj.com/content/postgradmedj/81/953/167.full.pdf
2. https://www.euroimmunblog.com/lactose-intolerance-its-in-our-genes/
3. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/j.1365-2036.2007.03557.x
4. Högenauer C., Hammer H.F., Mellitzer K., Renner W., Krejs G.J., Toplak H., Evaluation of a new DNA test compared with the lactose hydrogen breath test for the diagnosis of lactase non-persistence. Eur. J. Gastroenterol. Hepatol. 2005; 17 (3): 371–376.