Typy HPV i ich rola w rozwoju raka szyjki macicy
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV, ang. human papilloma virus) występuje w ponad 200 odmianach. Ta mnogość typów HPV wynika z różnic w ich materiale genetycznym. Na szczęście tylko niektóre typy brodawczaka są niebezpieczne dla człowieka. Ze względu na stopień zagrożenia dla zdrowia dzieli się je na:
HPV WYSOKIEGO RYZYKA – HPV HR (ang. high risk)
- • Typy wysokoonkogenne to: 16, 18, 26, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 53, 56, 58, 59, 66, 68, 73, 82.
- • Z powyższych najgroźniejszymi genotypami są HPV 16 i HPV 18, które odpowiadają za najwyższe ryzyko zachorowań na raka szyjki macicy.
HPV NISKIEGO RYZYKA – HPV LR (ang. low risk)
- • Typy niskoonkogenne to: 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 70, 72, 81, 89.
- • Odmiany te są związane z łagodnymi zmianami chorobowymi, takimi jak brodawki i kłykciny kończyste lub płaskie.
DROGI I OBJAWY ZAKAŻENIA HPV
Do infekcji HPV dochodzi stosunkowo łatwo. Główną drogą przenoszenia zakażeń są kontakty płciowe. Innym, rzadszym sposobem rozprzestrzeniania się wirusa jest bezpośredni kontakt powierzchni skórnych. HPV może być również przekazany dziecku przez zakażoną matkę w trakcie porodu.
Wirusem brodawczaka ludzkiego zarazić może się każdy. Zmiany okołochorobowe i same schorzenia, które HPV wywołuje, dotyczą zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Szczególnie narażone są kobiety, ponieważ u nich infekcja HPV może prowadzić do rozwoju raka szyjki macicy. W Polsce na ten rodzaj nowotworu codziennie umiera pięć kobiet.
Najczęstsze zmiany chorobowe związane z zakażeniem HPV to:
- • stany zapalne i przednowotworowe narządów płciowych, a także płaskonabłonkowe i gruczołowe nowotwory szyjki macicy
- • zmiany skórne występujące m.in. w postaci brodawek płaskich, plam barwnikowych i rumieniowych, które często prowadzą do rozwoju procesu nowotworowego
- • brodawki skóry oraz błon śluzowych jamy ustnej, dróg oddechowych, narządów płciowych (np. kłykciny kończyste), układu moczowego i odbytu
- • nowotwory głowy i szyi.
BADANIA DNA HPV
Dlaczego tak ważne jest wykonywanie badań genetycznych HPV?
- DNA HPV HR jest obecne w blisko 100% przypadków raka szyjki macicy.
- Oznaczanie DNA HPV HR jest rekomendowane przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników oraz Krajową Izbę Diagnostów Laboratoryjnych w wytycznych z 2013 roku jako uzupełnienie i poszerzenie diagnostyki przy nieprawidłowych lub niepewnych wynikach cytologii.
Czym jest badanie DNA HPV
Badanie DNA HPV polega na wykrywaniu materiału genetycznego wirusa w próbce pobranej od pacjenta, a w przypadku genotypowania pozwala także na określenie typu wirusa. Testy DNA HPV są oparte na łańcuchowej reakcji polimerazy (PCR, ang. polymerase chain reaction), w której powiela się specyficzne fragmenty genów HPV. Badania genetyczne charakteryzują się wysokim poziomem czułości, co oznacza, że za ich pośrednictwem możliwa jest detekcja nawet niewielkiej ilości DNA wirusa.
W zależności od producenta testu i laboratorium wykonującego badanie na rynku dostępne są dwa modele testów DNA HPV: skrining (wynik analizy jest ogólny) lub genotypowanie (wynik analizy jest szczegółowy).
Poniżej zostały krótko opisane oba modele testów na przykładzie oferty laboratorium EUROIMMUN DNA.
TESTY SKRININGOWE
Badania skriningowe DNA HPV zaprojektowane są tak, by wykryć DNA HPV w próbce pobranej od pacjenta. Mają one jednak spore ograniczenia co do liczby wariantów HPV. Z reguły przebiegają w kilku etapach.
ETAP 1: Na początku wykrywa się fragmenty DNA wielu wirusów brodawczaka ludzkiego bez identyfikowania konkretnego typu. Ten etap pozwala jedynie stwierdzić, czy pacjent miał kontakt z HPV.
W zależności od wyniku (dodatni/ujemny) powyższej analizy podejmuje się decyzję o dalszym postępowaniu. Jeżeli w próbce pacjenta nie stwierdzi się materiału genetycznego HPV, wydaje się wynik ujemny, natomiast w przypadku wyniku dodatniego przeprowadza się kolejny etap badania.
ETAP 2: Próbki z dodatnim wynikiem DNA HPV poddaje się kolejnej analizie, która umożliwia identyfikację groźnych typów wirusa brodawczaka ludzkiego. Większość laboratoriów medycznych na tym etapie ogranicza się do identyfikacji jedynie dwóch wysokoonkogennych wariantów: HPV 16 i HPV 18.
W laboratorium EUROIMMUN DNA skrining HPV obejmuje 27 typów: 6, 11, 13, 16, 18, 26, 30, 31, 32, 33, 35, 39, 40, 42, 43, 45, 51, 52, 54, 55, 56, 58, 59, 66, 72, 81 i 82, z czego genotypowanych jest 6 najczęściej występujących w naszej populacji odmian: 6, 11, 16, 18, 31 i 33.
Dodatni ogólny wynik testu skriningowego HPV, który będzie ujemny dla HPV 16 i HPV 18 bądź 6 typów HPV (6, 11, 16, 18, 31 i 33) badanych w EUROIMMUN DNA, może utrudnić interpretację i prognozowanie ryzyka choroby.
GENOTYPOWANIE HPV
Testy oparte na genotypowaniu wykrywają nawet kilkadziesiąt odmian HPV i przeważnie jednocześnie określają ich genotyp. Na podstawie takiej analizy pacjent otrzymuje informacje o wyniku (dodatni/ujemny) każdego badanego typu wirusa z osobna. W zależności od producenta testu badane warianty HPV mogą być dodatkowo sklasyfikowane w raporcie z badania jako typy wysokiego lub niskiego ryzyka.
W teście EUROArray HPV stosowanym w laboratorium EUROIMMUN DNA genotypuje i klasyfikuje się 30 wariantów wirusa:
- → HPV wysokiego ryzyka: 16, 18, 26, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 53, 56, 58, 59, 66, 68, 73, 82
- → HPV niskiego ryzyka: 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 70, 72, 81, 89.
Zaletami genotypowania HPV są:
- • możliwość wykrycia tzw. koinfekcji, czyli jednoczesnego zakażenia kilkoma typami wirusa, np. nisko- i wysokoonkogennymi, co daje możliwość dokładniejszego prognozowania ryzyka choroby.
- • możliwość wykrycia zakażenia przemijającego lub przetrwałego przy ponownym genotypowaniu HPV u pacjenta, u którego wcześniej stwierdzono obecność wirusa. Niektóre infekcje HPV (przemijające) ulegają samoistnemu wyleczeniu. Z kolei zakażenia przewlekłe (utrzymujące się od kilkunastu miesięcy do nawet kilku lat) mogą prowadzić do rozwoju nowotworów.
- • możliwość określenia, czy w okresie pomiędzy badaniami genotypowania HPV doszło do dodatkowej infekcji innym typem wirusa, co może podnieść ryzyko rozwinięcia się choroby.
- • możliwość określenia, czy w okresie pomiędzy badaniami genotypowania HPV doszło do samoistnego wyleczenia dotychczasowej infekcji i np. kolejnego zakażenia innym wariantem wirusa.
- • możliwość wykrycia przynajmniej 14 typów HPV wysokiego ryzyka (HR).
Literatura:
- https://www.zwrotnikraka.pl/wirus-brodawczaka-ludzkiego-hpv/.
- Broniarczyk J., Koczorowska M.M., Durzyńska J., Warowicka A., Goździcka-Józefiak A., Struktura i właściwości wirusa brodawczaka ludzkiego. Biotechnologia 2010; 3(90): 126–145.
- Młynarczyk B., Malejczyk M., Muszyński J., Majewski S., Występowanie wirusów brodawczaka ludzkiego HPV w wycinkach z polipów i raka jelita grubego. Medycyna Doświadczalna i Mikrobiologia 2009; 61: 191–196.
- Wytyczne dotyczące aplikacji testów molekularnych identyfikujących DNA HPV HR w profilaktyce raka szyjki macicy. Stanowisko ekspertów PTG i KIDL. Ginekologia Polska 2013; 84: 395–399.
- http://www.puo.pl/badania-profilaktyczne/rak-szyjki-macicy.