Rola genów BRCA w dziedzicznym raku piersi

Rak piersi – niestety z taką diagnozą spotyka się coraz więcej Polek. Czy można się przed nim ustrzec? Czym jest i jak dochodzi do jego rozwoju? Czy rzeczywiście dotyczy tylko kobiet? Czy wykrycie go na wczesnym etapie daje szanse na pełne wyleczenie? Jakie czynniki przyczyniają się do jego rozwoju? Czy warto się badać? Dlaczego tak ważna jest profilaktyka?

Zacznijmy od początku – skąd bierze się rak

W warunkach fizjologicznych poza tym, że każda zdrowa komórka posiada zdolność do proliferacji, podlega także naturalnym i ochronnym procesom apoptozy, czyli zaprogramowanej śmierci. Jednak na skutek pojawienia się czynnika inicjującego (wrodzonych mutacji genetycznych, czynników fizyczno-chemicznych czy biologicznych – bakterii, wirusów) może dojść do jej uszkodzenia. Tak zmutowana komórka nie ulega apoptozie i może przekształcić się w komórkę nowotworową. Ta z kolei ma zdolność do niekontrolowanego i nadmiernego rozrostu, naciekając na sąsiadujące tkanki. Proces kancerogenezy może trwać wiele lat, prowadząc do powstania nowotworu złośliwego, najczęściej w postaci guza nowotworowego.

Czym charakteryzuje się rak piersi

Rak piersi pochodzenia nabłonkowego gruczołu sutkowego zajmuje pierwsze miejsce pod względem częstości występowania nowotworów złośliwych wśród kobiet. W Polsce liczba zachorowań wciąż rośnie. W roku 2020 odnotowano ponad 24 tysiące przypadków oraz prawie 9 tysięcy zgonów. Choć problem ten dotyczy głównie kobiet, to na małą skalę, bo 100-krotnie rzadziej, nowotwór ten może atakować także mężczyzn. Rak piersi rozwija się niepostrzeżenie, dlatego najczęściej rozpoznawany jest zbyt późno. W początkowej fazie daje trudne do uchwycenia, mało charakterystyczne objawy. Uwagę powinny zwrócić powiększone węzły chłonne lub wyczuwalne w badaniu palpacyjnym twarde, lecz bezbolesne guzki. Objawy te jednak nie występują u każdego i nie zawsze wskazują na proces nowotworowy, a związane mogą być z np. obrzękiem na skutek zastoju limfy. Wśród pozostałych symptomów wymienia się zmianę w kształcie, napięciu i wielkości piersi, wciągnięcie skóry lub brodawki, powstanie zgrubień i zaczerwienień skóry, tzw. skórki pomarańczowej.

Co sprzyja jego powstawaniu

Do czynników ryzyka należą:

• wiek postmenopauzalny – rak piersi rozwija się najczęściej u kobiet po 50. roku życia
• płeć – kobiety są bardziej narażone niż mężczyźni
• otyłość – nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej powoduje wytwarzanie wolnych estrogenów, które sprzyjają proliferacji komórek nowotworowych; ponadto u kobiet otyłych stwierdza się podwyższony poziom triglicerydów we krwi, inuslinooporność oraz przewlekły stan zapalny, co wzmaga procesy nowotworowe
• spożywanie alkoholu i tłuszczów zwierzęcych
• późna pierwsza ciąża lub brak ciąży
• obciążenie genetyczne – mutacje w genach BRCA1 i BRCA2
• rodzinne występowanie
• stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ)
• piersi o dużej zawartości tkanki gruczołowej.

Za co odpowiadają geny BRCA1 i BRCA2

Geny supresorowe BRCA1 i BRCA2 kodują białka, które odgrywają zasadniczą rolę w procesach naprawy uszkodzonego DNA i regulacji cyklu komórkowego podczas podziałów komórki. Kontrolują one proces transkrypcji i wzrostu komórek. Obecnie w genach tych zidentyfikowano ponad 1000 różnych mutacji, jednak nie wszystkie są istotne klinicznie i nie zawsze korelują ze zwiększonym ryzykiem zachorowania. Wskutek ich pojawienia się kodowane przez nie białka nie spełniają swojej prawidłowej funkcji naprawczej. Tym samym dochodzi do błędów w syntezie DNA oraz do nadmiernego i niekontrolowanego rozrostu komórek. Udowodniono, że mutacje te mogą prowadzić do rozwoju raka piersi, jajnika, prostaty oraz raka jelita grubego.

Są to mutacje dziedziczone autosomalnie dominująco i mogą być przekazywane z pokolenia na pokolenie. Dziedziczne ich występowanie odpowiada za 5–10% wszystkich przypadków zachorowań na raka piersi w populacji ogólnej.

Osoby z mutacją w genie BRCA mają podwyższone ryzyko zachorowania na raka, jednak nie zawsze musi dojść do rozwoju procesu nowotworowego. Ci, którzy tej mutacji nie posiadają, także mogą zachorować.

Jakie działania profilaktyczne możemy podjąć

Rak piersi może dotknąć każdego. Na część czynników ryzyka mamy jednak wpływ i możemy je modyfikować, zmniejszając tym samym niebezpieczeństwo zachorowania. Podstawowym i bardzo ważnym zaleceniem jest regularne, comiesięczne samobadanie piersi. Należy zadbać także o zdrowe odżywianie i regularną aktywność fizyczną. Do diety warto włączyć składniki odżywcze bogate w wapń i witaminę D oraz stosować produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczów.

Kiedy warto wykonać badanie genetyczne

U kobiet będących nosicielkami mutacji zarówno w genie BRCA1, jak i BRCA2 ryzyko zachorowania na raka piersi wzrasta do 80%.

Badanie genetyczne BRCA1 i BRCA2 warto wykonać, jeśli w Twojej rodzinie pojawiły się przypadki raka piersi lub jajnika wśród krewnych I lub II stopnia, występujące przed 40. rokiem życia, a także jeśli zdiagnozowano inne nowotwory złośliwe, takie jak rak prostaty, krtani, czerniak.

Badanie genetyczne BRCA1 i BRCA2 wskazane jest także u osób, które są obciążone rodzinnym występowaniem mutacji tych genów.

Badanie predyspozycji genetycznej rekomenduje się również młodym osobom z potwierdzonym rozpoznaniem raka piersi lub jajnika. Być może jest to dziedziczna postać choroby i wymaga zrobienia badania genetycznego u krewnych. Wykonuje się je także u kobiet przyjmujących HTZ.

Osoby, u których zidentyfikowano mutacje, powinny podlegać systematycznym badaniom kontrolnym i monitorować swój stan zdrowia. Wykrycie raka piersi na wczesnym etapie daje duże szanse na całkowite wyleczenie.

Profesjonalne laboratorium EUROIMMUN DNA oferuje wykonanie badania genetycznego w kierunku 5 mutacji genu BRCA1 (C61G, 4153delA, 5382insC, 3819del5, 185delAG) oraz 1 mutacji w genie BRCA2 (C5972T). Zamów badanie genetyczne w EUROIMMUN DNA:

ZBADAJ MUTACJE GENÓW BRCA1 I BRCA2

Piśmiennictwo: