Dziedziczna nietolerancja fruktozy (HFI, hereditary fructose intolerance), czyli fruktozemia, to choroba spowodowana niedoborem aldolazy B – enzymu odpowiedzialnego za metabolizm fruktozy w organizmie. U osób chorych długotrwałe spożywanie fruktozy może doprowadzić do ciężkiej niewydolności wątroby i nerek, a w konsekwencji nawet do śmierci. U pacjentów może również rozwinąć się ochronna niechęć do słodyczy i owoców, przez co choroba często pozostaje niezdiagnozowana.
FRUKTOZA W DIECIE
Fruktoza występuje w postaci wolnej w miodzie, owocach i wielu warzywach, ale też może występować w postaci m.in. sorbitolu, który jest dodatkiem do żywności. Warto wiedzieć, że sorbitol metabolizowany jest w wątrobie do fruktozy.
Mieszkańcy krajów rozwiniętych spożywają w swojej diecie średnio od 50 do 100 g równowartości fruktozy dziennie. Wykorzystanie tego cukru w żywności i napojach rośnie na całym świecie.
OBJAWY DZIEDZICZNEJ NIETOLERANCJI FRUKTOZY
Wrodzoną nietolerancję fruktozy można podejrzewać u osób z niepokojącymi objawami ze strony układu pokarmowego po spożyciu produktów zawierających fruktozę, sacharozę, sorbitol i sukralozę współwystępującymi z pozytywnym wywiadem rodzinnym w kierunku fruktozemii (czyli informacją o występowaniu tej choroby u krewnych). Należy pamiętać, że objawy tej nietolerancji pokarmowej mogą być nieswoiste, co utrudnia jej diagnozowanie.
Najczęstsze objawy nietolerancji fruktozy:
- → nudności, wymioty i dolegliwości „brzuszne” (w tym ból, wzdęcia, wodobrzusze i powiększenie wątroby)
- → zahamowanie wzrostu/nieprawidłowy rozwój u dzieci
- → ciężka reakcja niepożądana (np. wymioty, hipoglikemia, letarg, niewydolność wątroby lub nerek) bezpośrednio po podaniu doustnej szczepionki zawierającej sacharozę (np. przeciwko rotawirusom)
PODŁOŻE GENETYCZNE DZIEDZICZNEJ NIETOLERANCJI FRUKTOZY
Mutacje w genie aldolazy B (ALDOB) występują z częstotliwością 1:20000.
Zidentyfikowano około 35 mutacji w genie ALDOB. Znaczna część z nich jest rzadka i ogranicza się do pojedynczych przypadków. Najczęściej spotykane i badane mutacje to:
A150P – populacja europejska
A175D – populacja europejska
N335K – populacja europejska
del4E4 – obok A150P i A175D trzecia co do częstości mutacja w populacji amerykańskiej
HFI dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny. Oznacza to, że osoba chora musi posiadać dwie kopie chorobotwórczego genu (jedną od matki, drugą od ojca).
NOSICIELSTWO GENÓW A POTOMSTWO
Jeśli wiadomo, że oboje rodzice są heterozygotami (mają tylko jedną wadliwą kopię genu), to istnieje 25% szans na to, że dziecko zostanie dotknięte chorobą, 50% szans na bycie zdrowym nosicielem i 25% szans na nieodziedziczenie żadnego wariantu odpowiedzialnego za HFI. W przypadku, gdy zarówno matka, jak i ojciec są homozygotami (mają obie wadliwe kopie genu) – dziecko również będzie cierpieć na fruktozemię.
Po zidentyfikowaniu wariantów chorobotwórczych genu ALDOB u chorego członka rodziny wskazane są badania na nosicielstwo u krewnych. Jest to szczególnie ważne u osób z grupy ryzyka planujących potomstwo, gdyż ostre objawy dziedzicznej nietolerancji fruktozy mogą pojawić się niespodziewanie u małych dzieci. Niestety fruktoza w diecie niemowląt pojawia się coraz wcześniej w postaci dodatków do żywności, w tym mleka modyfikowanego dla niemowląt.
TRUDNOŚCI DIAGNOSTYCZNE
Nieswoiste objawy nietolerancji fruktozy powodują trudności w diagnozowaniu tej jednostki chorobowej. Podobne objawy ze strony układu pokarmowego mogą mieć różną przyczynę. Spośród dziedzicznych nietolerancji powinno się odróżniać tę chorobę od m.in. pierwotnej nietolerancji laktozy i celiakii (nietolerancji glutenu).
BADANIA MOŻESZ WYKONAĆ W EUROIMMUN DNA:
PAKIET NIETOLERANCJA LAKTOZY/FRUKTOZY
PAKIET CELIAKIA I NIETOLERANCJA LAKTOZY/FRUKTOZY
Literatura:
- Broué P. et al. Hereditary fructose intolerance: Frequency and spectrum mutations of the aldolase B gene in a large patients cohort from France—Identification of eight new mutations. Molecular Genetics and Metabolism 94 (2008): 443–447
- Gaughan S. et al. Hereditary Fructose Intolerance, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26677512/
- Coffee E.M. et al. Increased prevalence of mutant null alleles that cause hereditary fructose intolerance in the American population, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2954661/