X

Kofeina – same fakty!

Kofeina to najpowszechniej stosowana substancja psychoaktywna, która występuje w kawie, herbacie, ziarnach kakaowca, napojach energetycznych i typu cola. Poniżej przedstawiamy ciekawe fakty dotyczące jej złożonego wpływu na nasz organizm.

Fakt 1: Stężenie kofeiny w kawie i herbacie zależy od sposobu sporządzania napoju

Filiżanka kawy zalewanej bezpośrednio wrzątkiem zawiera mniej kofeiny (ok. 36–74 mg) niż kawa parzona metodą ciśnieniową (ok. 100–150 mg). Zawartość kofeiny w herbacie zależy od stopnia rozdrobnienia liści oraz temperatury i czasu parzenia. Wraz z długością czasu parzenia zawartość kofeiny w naparze wzrasta. Szklanka herbaty parzonej przez ok. 15 sekund zawiera ok. 15 mg kofeiny, z kolei po 5 minutach parzenia ilość tej substancji wynosi już ok. 40 mg.

Fakt 2: Im więcej kawy pijemy, tym słabiej na nas działa

U regularnie pijących kawę wpływ kofeiny na ciśnienie krwi jest mniejszy niż u osób pijących ją sporadycznie. Tolerancja organizmu na kofeinę wykształca się już po kilku dniach picia kawy. Wpływ kofeiny na ciśnienie krwi jest wyższy u osób młodych (< 40. r.ż.) niż u starszych. U osób uzależnionych od dużych dawek kawy nie obserwuje się znaczących różnic ciśnienia krwi.

Fakt 3: Picie kawy prowadzi do wrzodów żołądka

Kofeina pobudza wydzielanie kwasu żołądkowego, może przez to sprzyjać występowaniu zmian zapalnych w żołądku, w tym zmian charakterystycznych dla choroby wrzodowej. Osoby z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy oraz chorobą refluksową powinny ograniczyć jej spożycie.

Fakt 4: Spożycie kofeiny należy ograniczyć w czasie ciąży i karmienia piersią

Kofeina swobodnie przenika przez łożysko, dostaje się także do mleka matki. Jej metabolizm u ciężarnych jest spowolniony, a działanie na organizm matki i dziecka przedłużone. Już w 1980 r. FDA (Agencja Żywności i Leków, z ang. Food and Drug Administration) wydała zalecenie ograniczenia spożycia kofeiny przez ciężarne z uwagi na niekorzystny przebieg ciąży u kobiet, które spożywały jej duże ilości. Maksymalna dopuszczalna dzienna dawka kofeiny u ciężarnych wynosi 300 mg.

Prawdopodobnie negatywny wpływ kofeiny na przebieg ciąży jest efektem zakłóconego przepływu krwi przez łożysko, co z kolei upośledza transport substancji odżywczych. Skutkuje to zwiększonym ryzykiem poronienia i porodu przedwczesnego, proporcjonalnym do ilości spożywanej kofeiny. U ciężarnych spożywających duże dawki kofeiny wzrasta ryzyko niskiej wagi urodzeniowej dziecka. Jednocześnie część naukowców skłania się ku poglądowi, że zależność ta może nie mieć związku z wielkością spożycia kofeiny, ale jest powiązana z indywidualnymi różnicami w jej metabolizmie (szybki lub wolny metabolizer kofeiny zależny od genu CYP1A2). Dodatkowo naukowcy wykazali, że spożywanie dużej ilości kofeiny w trzecim trymestrze ciąży wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia tzw. nagłej śmierci łóżeczkowej u niemowląt.

Fakt 5: Metabolizm kofeiny jest zależny m.in. od genów i zażywanych leków

Przyjmowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych oraz ciąża spowalniają metabolizm kofeiny. Zażywanie leków aktywujących cytochrom P450 (takich jak fenobarbital) działa odwrotnie. Palenie tytoniu również przyspiesza metabolizm kofeiny – u nałogowych palaczy zachodzi on niemal dwukrotnie szybciej.

Szybkość metabolizmu kofeiny zależy też od wieku i uwarunkowań genetycznych. Gen CYP1A2 w 95% odpowiada za metabolizm kofeiny. W zależności od posiadanego wariantu tego genu metabolizm kofeiny jest szybszy lub wolniejszy. Posiadany typ genu CYP1A2 wpływa także na ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego i zawału serca, a także na predyspozycję do zachorowania na niektóre rodzaje nowotworów. U osób posiadających wariant genetyczny odpowiadający za wolniejszy metabolizm kofeiny ryzyko zawału jest wyższe.

***

Wpływ kofeiny na nasz organizm zależy od wielu czynników. Trudno wskazać jedną uniwersalną i bezpieczną do spożycia dla wszystkich ilość kofeiny. Informacja, czy jesteś szybkim, czy wolnym metabolizerem kofeiny, pozwoli na ustalenie spersonalizowanej bezpiecznej ilości tego składnika w diecie. Jest to możliwe dzięki badaniu genu CYP1A2. Wynik tego badania nie tylko odpowiada na pytanie, jak szybko wydalasz kofeinę z organizmu, ale również dostarcza wskazówek o zalecanej diecie oraz ryzykach związanych z różnymi schorzeniami (np. ryzyko zawału serca).

Sprawdź, czy kofeina Ci służy

Źródła:

  1. W. Dwoirański i wsp., Kawa i kofeina – wrogowie czy sprzymierzeńcy kardiologa?, Kardiologia Polska 2011, 69, 2: 173–176.
  2. P. Wobszal, A.E. Grzegorzewska, Wpływ kawy na metabolizm lipidów z odniesieniem do zdrowotnych skutków picia kawy, Nowiny Lekarskie 2009, 78, 2: 148–152.
  3. R. Wierzejska, Wpływ spożycia kofeiny na przebieg ciąży i rozwój płodu, Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia 2012, 5, 2: 110–113.
  4. H. Bojarowicz, M. Przygoda, Kofeina. Cz. I. Powszechność stosowania kofeiny oraz jej działanie na organizm, Probl Hig Epidemiol 2012, 93 (1): 8–13.
  5. R. Wierzejska, Kofeina – powszechny składnik diety i jej wpływ na zdrowie, Rocz Panstw Zakł Hig 2012, 63, 2: 141–147.